Cent minutojn kun Lula, en la malliberejo
"Mi
estas en malliberejo, sed mi ne plendas ; mi sentas min pli
libera ol milionoj da brazilanoj, kiuj ne manĝas, ne laboras, ne
havas domon … ili estas ŝajne liberaj, sed ili estas ja
malliberigitaj de la socia karaktero, el kiu ili ne povas eliri …" . de Ignacio
Ramonet
La 14-an de septembro 2019
La brazilan prezidinton Luiz Inácio
Lula da Silva, mallibera en la urbo Curitiba en la sudo de la lando,
rajtas viziti nur du homoj en ĉiu semajno. Dum unu horo. Ĵaŭde
vespere, de la 4-a ĝis la 5-a horo. Oni devas atendi en vico, kaj la
listo de vizitontoj estas longa … Tamen hodiaŭ, la 12-an de
septembro, estas la vico de Adolfo Pérez Esquivel, Nobelpremiito pri
Paco, kaj mi.
Lula estas en malliberejo pro puno de
12-jara plus unumonata mallibereco „pro ne-aktiva koruptado kaj
monlavado”, sed la kondamno ne estas definitiva (li rajtas ankoraŭ
apelacii) kaj – des pli bone – la akuzantoj ne povas pruvi lian
kulpecon. Ĉio estas farso, kiel konfirmis la detruaj malkaŝoj
de The Intercept, interreta esplorgazeto, kiun estras
Glenn Greenwald. Lula estas viktimo de la plej absoluta arbitro. Jura
intrigo entute manipulita kun la celo damaĝi lian popularecon kaj
forigi lin el la politika vivo. Gazetare murdi lin, tiel malhelpante,
ke li estus povinta prezentiĝi kaj venki en la prezidant-elektoj en
2018. Temis pri ia „preventa puĉo” …
Krom esti juĝita absolute arbitre
kaj nedece, Lula estas daŭre atakata de la grandaj dominantaj
gazetoj – precipe O Globo –, kiuj servas la
grandajn entreprenistojn, kun feroca kaj venĝa malamo kontraŭ la
plej bona prezidanto en la historio de Brazilo ; prezidanto, kiu
liberigis el malriĉeco 40 milionojn da brazilanoj kaj kreis la
programon „nula malsato” … pri kio ili ne pardonas lin … Kiam
mortis lia plej aĝa frato, Genival „Vavá”, la plej multe amata,
oni ne permesis al li ĉeesti la funebron, kvankam tio estas leĝa
rajto. Kiam mortis – pro meningito – lia eta 7-jara nepo Arthur,
la plej familiara, oni permesis al li ĉeesti nur naŭdek minutojn …
Obeigoj, persekutoj, mizeraj venĝoj …
Antaŭ ol iri al la malliberejo –
situanta ĉ. sep kilometrojn for de la centro de Curitiba – ni
kuniĝis kun grupo da familiaruloj de la prezidinto, por ke ili
klarigu la detalojn.
Roberto Baggio, loka estro de la
Movado de Senteruloj (MST), rakontis al ni pri la organizado de la
daŭra mobilizo tiel nomata „Maldormo”. Centoj da homoj de la
granda movado „Lula livre” [Lula libera] ĉeestas antaŭ la
malliberejo kaj organizas kunsidojn, debatojn, prelegojn, koncertojn
… Tri fojojn en ĉiu tago – je la 9:00, la 14:30 kaj la 19:00 h –
ili laŭtege krias „Bom día !”, „Boa tarde !”,
„Boa noite !”, s-ro prezidanto !” …
„Por ke Lula aŭdu nin, por
plifortigi lian animon – diras al ni Roberto Baggio – kaj aŭdigi
al li la voĉon de la popolo … En la komenco ni pensis, ke tio
daŭros kvin aŭ ses tagojn, kaj ke la Supera Kortumo liberigos
Lulan. Tamen nun ni estas pretaj por Daŭra Popola Protesto …”.
Carlos Luiz Rocha estas unu el la
advokatoj de Lula. Li vizitas Lulan preskaŭ ĉiutage. Li rakontas al
ni, ke la jura teamo de la prezidinto kontestas la justecon montratan
de la juĝisto Sergio Moro, nun membrigita de Bolsonaro en la
justic-ministrejo, kaj la justecon de la prokuroroj … „The
Intercept malkaŝis la veron”, li diras al ni, kaj aldonas :
„Deltan Dallagnol, la ĉefprokuroro, mem konfirmis tion al mi …
Li asertis al mi, ke en la kazo de Lula la jura afero estas simpla
detalo … la problemo estas politika”.
Rocha sentas sin optimisma, ĉar li
opinias, ke ekde la venonta 20-a de septembro Lula rajtos forlasi la
malliberejon kaj resti „hejme mallibera”, ĉar li en tiu tago jam
havos sufiĉan puntempon por atingi tion” … Rocha diras al ni :
„Alia grava elemento estas, ke dum la populareco de Bolsonaro
rapide iras surplanken la enketoj montras, ke la populareco de Lula
refortiĝas … Nuntempe jam pli ol 53 elcentoj de la civitanaro
pensas, ke Lula estas senkulpa. La postulo de la socio fariĝas pli
kaj pli forta favore al ni …”.
Kuniĝis kun ni nia amikino Mônica
Valente, sekretariino de Internaciaj Rilatoj de la Partio de la
Laboristoj (PL) kaj ĝenerala sekretariino de la Forumo de San-Paŭlo.
Kune kun tiuj ĉi
amikoj ni ekiras sur la vojo al la malliberejo, kie troviĝas Lula.
La rendevuo kun la prezidinto okazos je la 4-a en la vespero. Unue ni
salutos la grupojn de la Maldormo, kaj oni devos informiĝi pri la
proceduroj por eniri la malliberejon. Ĝi ne estas ordinara, sed
administra sidejo de la Federacia Polico. En ĝi estas senprepare
pretigita ejo, kiu funkcias kiel karcero [
1].
Nur Adolfo Pérez Esquivel kaj mi,
akompanataj de la advokato Carlos L. Rocha kaj Mônica Valente,
eniros por renkonti Lulan. Kvankam la malliberejaj laboristoj estas
afablaj, ili estas severaj. Ili prenas niajn telefonojn. La
palpesplorado okazas elektronike kaj detale. Oni permesas kunporti
nur librojn kaj leterojn al la malliberulo, sed oni atentu … ĉar
Adolfo kunportas por li 15.000 ciferecajn leterojn de admirantoj, kaj
la gardistoj prenas la memoron por detale priesplori ĝin … ili
poste redonos …
Lula troviĝas en la kvara etaĝo. Ni
renkontos lin ne en speciala vizitejo, sed en la ĉelo mem. Ni
supreniras per lifto ĝis la tria etaĝo, kaj la kvaran ni atingas
piede. Fine de koridoreto, maldekstre, estas la pordo. Armita
gardisto sidas antaŭ la pordo kaj malfermas ĝin. Estas neniu
simileco kun malliberejo – krom la gardistoj – ; la ĉambro
aspektas ja kiel administra kaj anonima ejo de oficejoj. Ĝis ĉi tie
akompanis nin la ĉefgardisto, Jorge Chastalo (la nomo videblas sur
lia T-ĉemizo), alta, forta, blonda, kun verdbluaj okuloj, kun
tatuaĵoj sur la antaŭbrakoj. Viro afabla kaj klera, kiu havas –
mi tion konstatas – amikajn rilatojn kun la malliberulo.
La ejo estas rektangula, ni eniras
kaj ĝi prezentiĝas entute. Mi ne povas foti, ĉar la telefonoj
estas for, kaj mi mense stokas ĉion videblan. La ĉambro estas ses
aŭ sep metrojn longa kaj ĉ. tri kaj duono larĝan, tio estas,
surfaco ĉ. dudek du kvadratajn metrojn granda. Dekstre troviĝas la
banĉambro, kun duŝilo kaj necesujo ; ĝi estas aparta ĉambro.
Antaŭ ni, en la fono, estas du grandaj kvadrataj fenestroj kun
metala horizontala barilo blanke farbita. Eksteraj arĝentgrizaj
markezoj lasas eniri la taglumon, sed maleblas rigardi eksteren. En
la fona maldekstra angulo estas unupersona lito kovrita de nigra
tuko, kaj surplanke kuŝas eta tapiŝo. Super la lito, fiksitaj al la
muro, estas kvin grandaj fotoj plenkoloraj de la eta Arthur, ĵus
mortinta, kaj de la aliaj nepoj – kun la gepatroj – de Lula.
Dekstre kaj malsupre de unu el la fenestroj estas noktotablo el hela
ligno, kun stilo de la 1950-aj jaroj, sur kiu kuŝas du skatoloj unu
sur la alia ; la supra estas ruĝa. Proksime de la lito, ligna
meblo funkcias kiel apogilo por eta nigra televidilo kun ekrano de 32
coloj. Apud ĝi, ĉe la maldekstra muro, estas malalta tableto kun
kafkruĉo kaj iloj por kafumi. Tuj apude, alia kvadrata meblo iom pli
alta estas apogilo por akvokruĉo, verda bombonujo kiel tiuj
troveblaj en oficejoj. La marko de la akvo estas Prata da
Serra.
En la alia funda angulo, dekstre,
estas la ekzerciloj : benko por ekzercoj kovrita de nigra
ne-vera ledo ; elastaj iloj por fortigi la muskolojn kaj unu
granda ekzercmaŝino por piedirado. Apude, inter la lito kaj la
maŝino troviĝas nigra elektra surrada varmigileto. Super la
fenestroj, en la alta spaco de la funda muro estas blanka
klimatizilo.
En la centro de la ĉambro staras
kvadrata tablo de 1,20 metroj ĉiuflanke, kovrita per elasta gumo
ĉielblua kaj blanka, kaj kvar komfortaj nigraj seĝoj kun
brakapogiloj. Plia seĝo aŭ fotelo disponeblas ĉe la dekstra muro.
Tre proksime de la vando – kiu apartigas la dormoĉambron de la
banĉambro – estas granda trikorpa ŝranko helbruna kaj blanka, kun
malgranda librobreto ĉe la dekstra flanko ; tio estas la
biblioteko.
La tuto havas stilon modestan kaj
severan, eĉ firman, por homo, kiu dum ok jaroj estis prezidanto de
unu el la dek ĉefaj potencoj en la mondo … Sed ĉio estas tre
ordigita, tre pura …
Kun sia kutima tenero, kun varmaj
brakumoj kaj amikemaj vortoj, Lula bonvenigas nin kun sia voĉo raŭka
kaj forta. Li survestas Adidas-ĉemizon de Corinthians,
kiu estas lia plej ŝatata san-paŭla sporta teamo de
piedpilkado ; Nike-pantalonon helgrizan kaj blankajn
galoŝojn havajstilaj. Li aspektas bonfarta, forta : „Ĉiutage
mi piediras naŭ kilometrojn”, li diras al ni. Li havas bonegan
psiĥan staton : „Ni atendos pli bonan tempon por esti
pesimisto – li asertas –, neniam mi deprimiĝis, neniam de kiam
mi naskiĝis ; kaj mi ne deprimiĝas nun”.
Ni sidas ĉirkaŭ la tableto, li
antaŭ la pordo kaj la fenestroj malantaŭ li, Adolfo dekstre de li,
Mônica antaŭ li, advokato Rocha sidiĝis iom malproksime inter
Adolfo kaj Mônica, kaj mi maldekstre de li. Sur la tablo estas kvar
kruĉoj plenaj de koloraj krajonoj kaj globkrajonoj.
Mi donas al li ambaŭ librojn de mi
kunportitajn, la brazilajn eldonojn de „Cent horojn kun Fidel"
kaj Hugo Chávez, "Mia unua vivo”. Li ŝercas pri sia propra
biografio, kiun verkas de antaŭ kelkaj jaroj nia amiko Fernando
Morais : „Mi ne scias, kiam li finos ĝin … La afero
komenciĝis en januaro 2011, kiam mi eksiĝis de la prezidenta
posteno. Kelkajn tagojn poste mi renkontiĝis kun kartunistoj de
San-Paŭlo … Tio okazis sub ponto, kaj tie infanino demandis min ĉu
mi scias kion mi faris favore al la kartunistoj … Ŝi surprizis min
kaj mi diris, ke nia faro temis pri niaj socialaj programoj en
edukado, sano, loĝado ktp. Ŝi diris : ,Ne ; vi donis al
ni dignon …’ Infanino… ! Tio impresis min … kaj mi
komentis tion kun Fernando … Mi diris al li : „Aŭdu :
estus bone verki libron pri la pensoj de la homoj koncerne niajn
farojn dum la mandato ; kion pensas la oficistoj, komercistoj,
entreprenistoj, laboristoj, kamparanoj, instruistoj … Ni demandadu
ilin, notu la respondojn … Verki libron ne pri tio, kion ni povas
rakonti pri mia prezidanta mandato, sed pri la diroj de la homoj …
Tiu estas la projekto … (li ridas), sed Fernando mergis sin en
grandegan verkadon, ĉar li volas esti detalema … Li verkis nur pri
la periodo 1980-2002, tio estas, antaŭ mia prezidantiĝo … kaj
temas ja pri grandega volumo … ĉar en tiu 22-jara periodo okazis
tiom da aferoj … ni fondis la Unuecan Laboristan Centralon (ULC),
PL, la MST, ni faris la kampanjojn Direitas ja !,
kaj en favoro de la Konstituciiga Asembleo …. ni transformis la
landon … PL fariĝis la unua partio en Brazilo … Mi devas
klarigi, ke ankoraŭ nun, en ĉi tiu lando, ekzistas nur unu partio
vere organizita, la nia, PL.”
Ni demandis lin pri lia animstato.
„Hodiaŭ estas – li diras – la 522-a tago post mia eniro en
malliberejon, okazinta la 7-an de Aprilo 2017 … Ĝuste hieraŭ
pasis unu jaro de kiam mi faris la plej malfacilan decidon, skribi
leteron por rezigni mian kandidatiĝon por la prezidant-elektoj en
2018 … Mi estis en tiu ĉi ĉelo, sola … heziteme … ĉar mi
komprenis, ke mi cedis al miaj malamikoj … ili volis malebligi mian
kandidatiĝon … Tio estis malfacila momento … unu el la plej
malfacilaj …kaj mi estis tute sola ĉi tie … Mi pensis :
„Tio estas kvazaŭ oni dolorplena naskas idon kaj neniu estas
proksima por helpi …”.
Li malfermas la libron „Cent horojn
kun Fidel” kaj diras al mi : „Mi konis Fidel en 1985, ĝuste
en la mezo de Julio 1985 … Mi estis por la unua fojo en Havano kiel
partoprenanto de la Sindikata Konferenco de Laboristoj de
Latinameriko kaj Karibio pri la Ekstera Ŝuldo … Mi tiam jam eliris
de ULC, mi ne estis sindikatano, mia tuttempa okupo estis ĝenerala
sekretario de PL, kaj mi estis kandidato por la parlamentaj elektoj
de la sekvonta jaro … Sed estis ne nur sindikatanoj en tiu
Konferenco. Fidel invitis ankaŭ intelektulojn, instruistojn,
ekonomikistojn kaj politikajn gvidantojn … Mi memoras, ke ĉ. la
5-a vespere, en la Kongresa Palaco Fidel prezidis, kaj la etoso estis
tre enua … Tiam Fidel, kiun mi ne-persone konis, demandis min per
mesaĝo ĉu mi parolos … Mi respondis, ke ne, ĉar tio ne estis
planita … Li tiam preskaŭ ordonis al mi : „Vi devas paroli,
kaj vi estos la lasta, vi fermos la sesion …”. Sed ULC neniel
volis, ke mi parolos … do mi ne sciis kion fari … Ĉirkaŭ la 7-a
vespere, Fidel surprize anoncas de la prezidanta tablo, ke mi tiam
parolos … Mi sentis min devigita, mi stariĝis, iris al la podio …
kaj mi komencis paroli … sen tradukado … mi faris longan
paroladon kaj en la fino mi diris : „Kamarado Fidel, mi volas
diri al la geamikoj ĉi tie kunsidantaj, ke Usono per ĉiu rimedo
klopodas konvinki nin pri tio, ke ĝi estas nevenkebla … Sed Kubo
jam venkis ĝin, Vjetnamujo jam venkis ĝin, Nikaragvo jam venkis
ĝin, kaj ankaŭ Salvadoro venkos ĝin … Ni ne devas timi
ĝin !” Okazis tondraj aplaŭdoj. Nu, finiĝis la sesio, kaj
mi iris al la domo preparita por mi en La Lageto … Kiam mi alvenis
… kiu atendis min en la saloneto de la domo ? Fidel kaj Raúl !
Ambaŭ sidis tie … Fidel unue demandis kiam mi lernis tiel paroli …
Mi rakontis pri mia vivo … Kaj tiel ni fariĝis porĉiamaj amikoj
…”.
„Mi devas diri – aldonas Lula –,
ke Fidel estis ĉiam respektema, neniam li donis al mi ne-realisman
konsilon … Neniam li petis malprudentaĵojn de mi … Li estis
prudenta … modera … saĝulo … geniulo …”.
Lula tiam demandas Pérez Esquivel,
kiu prezidas la internacian komitaton en favoro de la aljuĝo de
Nobel-premio pri Paco al la brazila prezidinto, kiel marŝas la
projekto. Adolfo detaligas la grandan mondan movadon, kiu subtenas
tiun kandidatecon, kaj li diras, ke pri la premio oni ĝenerale
anoncas komence de oktobro, tio estas, mankas malpli ol unu monato …
kaj ke laŭ fontoj, en ĉi tiu jaro la premion ricevos
latinamerikano. Li aspektas optimisto.
Lula insistas pri tio, ke estas tre
grava la subteno fare de la Alta Oficejo por la Homaj Rajtoj de
Unuiĝintaj Nacioj, kiun prezidas Michelle Bachelet. Li diras, ke tiu
estas „la plej grava batalo”. Kvankam li ne vidas ĝin facila. Li
rakontas al ni anekdoton : „Antaŭ kelkaj jaroj, kiam mi
forlasis la prezidantecon, mi estis jam proponita por la Nobel-premio
pri Paco. Iam mi renkontis la reĝinon de Svedujo, Silvia, edzino de
la reĝo Karlo la 16-a Gustavo. Ŝi estas filino de brazilanino,
Alice Soares de Toledo, do ni konfide parolis. Ŝi diris al mi :
,Se vi daŭre estas amiko de Chávez mi kredas, ke vi ne multe
progresos … Malproksimiĝu de Chávez kaj vi havos la Nobel-premion
pri Paco …”. Tiaj estas la aferoj …”.
Mi demandas lin, kiel li taksas la
unuajn ok monatojn da mandato de Jair Bolsonaro. „Bolsonaro
fordonas la landon”, li respondas. „Mi firme kredas, ke ĉio
okazanta estas gvidata de Petrobras … Pro la super-rezervujo de
petrolo off shore Pre-Sal, la plej granda en la mondo,
kun grandegaj rezervoj, kun tre granda kvalito … malkovrita en 2006
en niaj marspacoj … kvankam ĝi troviĝas je granda profundeco, pli
ol 6.000 metroj, ĝia enhavo estas tiel granda, ke ĉio estas ebla
[koncerne la avidecon de tiu registaro, ndlt] … Mi povas aserti eĉ
tion, ke oni decidis reaktivigi la Kvaran Armean Ŝiparon – kion
faris Vaŝingtono –, kiu esploradas laŭlonge de la atlantika
marbordo de Sud-Ameriko, kiam la rezervujo Pre-Sal estis malkovrita …
Pro tio ni, kun Argentino, Venezuelo, Urugvajo, Bolivio ktp. fondis
la Sekurecan Konsilantaron de Unasur … Tio estas tre grava
elemento”.
„Brazilo – aldonas Lula – estis
ĉiam regata de elitoj volonte submetitaj de Usono … Nur post kiam
ni atingis la povon, en 2003, Brazilo komencis ĉefroli … Ni
membriĝis en G-20, fondis BRICS (kun Rusujo, Hindujo, Ĉinujo kaj
Sud-Afriko), organizis – por la unua fojo en ekprogresanta lando –
la Olimpiajn Ludojn, la Mondturniron de Piedpilkado … Por la unua
fojo okazis granda regiona integriĝo en Latinameriko … Ekzemple,
niaj interŝanĝoj kadre de Mercosur atingis 15.000 milionojn da
dolaroj ; kiam mia mandato finiĝis la kvanto estis 50.000
milionoj … Eĉ kun Argentino, kiam mi prezidantiĝis temis pri
7.000 milionoj, kaj en la fino, 35.000 milionoj … Usono ne volas,
ke ni ĉefrolu, ke ni estu ekonomie, politike, industrie kaj
militiste suverenaj … Ĝi ne volas, ekzemple, ke Brazilo subskribu
interkonsentojn kun Francujo pri la atomaj submarŝipoj … Ni
progresis en tiu temo kun la prezidanto François Hollande, sed kun
Bolsonaro tio iris surplanken … Eĉ tiun mizeran deklaron tiom
krude kontraŭfeministan, kontraŭ Monique, la edzino de la franca
prezidanto Emmanuel Macron, oni devas meti en tiun kuntekston …”.
La tempo finiĝas, ni parolas pri
multaj el liaj geamikoj, kiuj ankoraŭ havas altnivelajn politikajn
funkciojn en diversaj landoj aŭ en internaciaj organizaĵoj. Li
petas al ni transdoni al ĉiuj liajn tenerajn salutojn kaj liajn
dankojn pro la solidaremo.
Li insistas pri tio : „Diru,
ke mi fartas bone, kiel vi povas nun konstati. Mi konscias, kial mi
estas mallibera. Mi bone scias. Mi bone scias kiom da juĝoj estas
kontraŭ mi. Mi ne kredas, ke la malamikoj liberigos min. Se la
Supera Kortumo deklaras mian senkulpecon, ceteraj juĝoj pretas por
malhelpi mian liberiĝon. Ili volas min mallibera, ĉar male ili
havos grandan riskon …Tio ne timigas min … Mi estas preparita por
pacience atendi … Laŭ la cirkonstancoj mi estas bonsorta … antaŭ
cent jaroj ili estus jam mortiginta min, per pendumo, mortpafo aŭ
dispecigo … por igi ĉiujn forgesi iun ajn ribelon … Mi havas
paciencon en mia tasko … Mi ne rezignos … Mi konas mian devon pri
la brazila popolo … Mi estas mallibera, sed mi ne plendas, mi
sentas min pli libera ol milionoj da brazilanoj, kiuj ne manĝas, ne
laboras, ne havas domon … ili estas ŝajne liberaj, sed ili estas
malliberigitaj de la socia karaktero, el kiu ili ne povas eliri …”.
„Mi preferas resti ĉi tie
senkulpa, ol ekstere kulpa … Al ĉiuj, kiuj kredas je mia
senkulpeco mi diras : Ne defendu min per nur blinda fido …
Legu la malkaŝojn de The Intercept. Tie estas ĉio,
argumentita, pruvita, montrita. Defendu min per argumentoj …
Ellaboru rakonton, paroladon … Kiu ne ellaboras paroladon, tiu
malvenkas en la milito en la hodiaŭa mondo.”
„Mi firme kredas, ke la juĝistoj
kaj prokuroroj, kiuj surscenigis la manipuladon por enkarcerigi min,
ne dormas kun la trankvileco, kiun mi havas. Ne mi, sed ili ne havas
trankvilecon. Mi estas senkulpa. Sed mi ne restas nenionfaranta. Kio
valoras, tio estas la batalo”.
Elhispanigita de Norberto Díaz
Guevara
VI
